(์คํ๋ํธ) T ๋ถํฌ (Student t-distribution)
์ด์ ์ ๋ฐฐ์ ๋ ์นด์ด์ ๊ณฑ ๋ถํฌ๋ ํ๋ณธ๋ค์ ํต๊ณ๋์ ํตํด์, ๋ชจ์ง๋จ์ ๋ถ์ฐ์ ์ถ์ ํ๋๋ฐ ์ฌ์ฉ๋์์ต๋๋ค.
๊ทธ๋ฌ๋ฉด ๋ชจ์ง๋จ์ ํ๊ท ์ ๋ฌด์์ผ๋ก ์ถ์ ํ ์ ์์๊น์?
์ด๋ฒ์ ๋ฐฐ์ธ T๋ถํฌ๋ฅผ ํตํด ๋ชจ์ง๋จ์ ํ๊ท ์ ์ถ์ ํ ์ ์์ต๋๋ค.
T๋ถํฌ๋ ์คํ๋ํธ T ๋ถํฌ, ํ์ T ๋ถํฌ ๋ฑ์ผ๋ก ๋ถ๋ฆฌ๋ฉฐ,
ํ๋ณธ๋ถ์ฐ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ๊ท๋ถํฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ฅด๋ ๋ชจ์ง๋จ์ ํ๊ท ์ ์ถ์ ํ ๋ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉ๋๋ ๋ถํฌ์ ๋๋ค.
๋ชจํ๊ท ์ ๋ํ ์ ๋ขฐ๊ตฌ๊ฐ์ด๋ ๊ฐ์ค๊ฒ์ ์์ ์ฌ์ฉ๋ฉ๋๋ค.
T ๋ถํฌ์ ์ ์
๋๊ฐ์ ๋ ๋ฆฝ์ธ ํ๋ฅ ๋ณ์ Y , Z๋ฅผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ ๋,
$$Y\; \sim \; \chi^{2}(m)$$
$$Z \; \sim \; N(0, 1^{2})$$
ํ๋ฅ ๋ณ์ X๋ฅผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๋ฉด
$$X = \frac{Z}{(\frac{Y}{m})^{\frac{1}{2}}}$$
์ด๋ X๋ ์์ ๋ m์ ๊ฐ์ง t-distribution์ ๋ฐ๋ฅธ๋ค๊ณ ํ๋ฉฐ, ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ํ๋ ๋๋ค.
$$X \; \sim \; T(m)$$
T ๋ถํฌ์ p.d.f
x์ ๋ฒ์๋ $-\infty$ ๋ถํฐ $\infty$ ์ ๋๋ค.
$$f(x\;|\;m) = \frac{\Gamma(\frac{m+1}{2})}{(m\pi)^{\frac{1}{2}} \Gamma(\frac{m}{2})}(1+\frac{x^{2}}{m})^{\frac{-(m+1)}{2}} $$
T ๋ถํฌ์ ํํ
์ ๊ท๋ถํฌ์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ๋์นญ(Symmetric)์ธ๋ฐ, ์ด๋ x=0์ ๋ํ์ฌ ๋์นญ์ ๋๋ค.
์์ ๋๊ฐ ์ปค์ง์๋ก ํ์ค์ ๊ท๋ถํฌ์ ๊ฐ๊น์์ง๋๋ค.
T ๋ถํฌ์ ์์ฑ
ํ๊ท
ํ๋ฅ ๋ณ์ X๊ฐ ์์ ๋ m์ธ t ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ฅผ ๋ ํ๊ท ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ต๋๋ค.
$$E(X) = \infty \;\;\;\;\;\;\; m \leq 1$$
$$E(X) = 0 \;\;\;\;\;\;\; m > 1$$
๋ถ์ฐ
ํ๋ฅ ๋ณ์ X๊ฐ ์์ ๋ m์ธ t ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ฅผ ๋ ๋ถ์ฐ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ต๋๋ค.
$$Var(X) = \frac{m}{m-2} \;\;\;\;\;\;\; m > 2$$
m.g.f
m.g.f๊ฐ ์กด์ฌํ๊ธฐ ์ํด์๋ ๋ค์์ ๋ง์กฑํด์ผ ํฉ๋๋ค.
$$E(|X|^{k}) < \infty$$
์ด๋ k๋ ํญ์ 1 ์ด์์ด์ง๋ง, m์ด 1๋ณด๋ค ์์ ๊ฒฝ์ฐ ํ๊ท ์ด ๋ฌดํ๋๋ก ๋ฐ์ฐํ๋ฏ๋ก, ์ ์์ ๋ง์กฑํ์ง ์์ผ๋ฉฐ, ๋ฐ๋ผ์ m.g.f๋ ์กด์ฌํ์ง ์์ต๋๋ค.
์ ๊ท๋ถํฌ์ ํ๋ณธ๊ณผ์ ๊ด๊ณ
์ ๊ท๋ถํฌ N($\mu$ ,$\sigma^2$)๋ฅผ ๋ฐ๋ฅด๋ ๋ชจ์ง๋จ์ผ๋ก๋ถํฐ ์ถ์ถํ n๊ฐ์ ํ๋ณธ $X_1$, ..., $X_n$์ ๋ํ์ฌ,
$\sigma$' ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํฉ๋๋ค.
$$\sigma' = \begin{bmatrix} \frac{\sum^{n}_{i=1}(X_i - \overline{X}_n)^{2}}{n-1} \end{bmatrix}^{\frac{1}{2}}$$
์ด๋ ๋ค์์ด ์ฑ๋ฆฝํฉ๋๋ค.
$$\frac{\overline{X}_n - \mu}{\frac{\sigma'}{\sqrt{n}}} \;\sim\;T(n-1)$$
์ฆ๋ช
๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๊ฒ ์ต๋๋ค.
$$S^{2}_n = \sum^{n}_{i=1}(X_i - \overline{X}_n)^{2}$$
$$Z = \frac{\overline{X}_n - \mu}{\frac{\sigma}{\sqrt{n}}} \;\; \sim \; N(0, \;1)$$
$$Y = \frac{S^{2}_n}{\sigma^{2}}\;\;\sim\; \chi^{2}(n-1)$$
์ด๋ ์ด์ ์ ๋ฐฐ์ ๋ฏ์ด Z์ Y๋ ๋ ๋ฆฝ์ ๋๋ค.
๋ํ Y๊ฐ ์์ ๋ n-1์ธ ์นด์ด์ ๊ณฑ ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ฅด๋ ์ด์ ๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ต๋๋ค.
$$Y = \frac{S^{2}_n}{\sigma^{2}} = \frac{ \sum^{n}_{i=1}(X_i - \overline{X}_n)^{2}}{\sigma^{2}} \; \sim \; \chi^{2}(n-1)$$
์ด์ U๋ฅผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๋ฉด, t ๋ถํฌ์ ์ ์์ ๋ฐ๋ผ, U๋ ์์ ๋ n-1์ ๊ฐ์ง๋ t ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ฆ ๋๋ค.
$$U = \frac{Z}{(\frac{Y}{n-1})^{\frac{1}{2}}}\;\sim \;T(n-1)$$
๋ํ U๋ฅผ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ธ ์ ์์ต๋๋ค.
$$U = \frac{\frac{\overline{X}_n-\mu}{\frac{\sigma}{\sqrt{n}}}}{(\frac{S_n^{2}}{\sigma^{2}(n-1)})^{\frac{1}{2}}}$$
์ด๋ ๋ถ๋ชจ์ ๋ถ์์ $\sigma$๋ ์ฝ๋ถ๋์ด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์์ง๋๋ค.
$$U = \frac{ \sqrt{n}(\overline{X}_n-\mu) }{(\frac{S_n^{2}}{(n-1)})^{\frac{1}{2}}}$$
์ด๋ ๋ถ๋ชจ๋ $\sigma$' ๊ณผ ๊ฐ์ต๋๋ค. ์ฆ ๋ค์์ ์์ด ๋์ถ๋ฉ๋๋ค.
$$U = \frac{ \sqrt{n}(\overline{X}_n-\mu) }{\sigma '} \;\;\;\;\; \because \sigma' = \begin{bmatrix} \frac{\sum^{n}_{i=1}(X_i - \overline{X}_n)^{2}}{n-1} \end{bmatrix}^{\frac{1}{2}}$$
์ฆ ๋ค์์ด ์ฆ๋ช ๋ฉ๋๋ค.
$$\frac{\overline{X}_n - \mu}{\frac{\sigma'}{\sqrt{n}}} \;\sim\;T(n-1)$$
์์ ์ฆ๋ช ์์ ์ค์ํ ๋ถ๋ถ์ด ์์ผ๋ฉฐ, ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ต๋๋ค.
1. U์ ๊ฐ ํน์ U์ ๋ถํฌ๊ฐ ๋ชจ๋ถ์ฐ $\sigma$์ ์์กดํ์ง ์์ต๋๋ค.
2. ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ์ ๊ทํ๋ ํ๋ฅ ๋ณ์ Z์์ $\sigma$(๋ชจ๋ถ์ฐ)๋ฅผ $\sigma$'๋ก ๊ต์ฒดํ๋ฉด U์ ๊ฐ์์ง๋ฉฐ,
๋ฐ๋ผ์ Z์ ๋ถํฌ๋ SND์์ ์์ ๋๊ฐ n-1์ธ t ๋ถํฌ๋ก ๋ฐ๋๋๋ค.
$$Z = \frac{(\overline{X}_n-\mu)}{\frac{\sigma}{\sqrt{n}}} \; \sim \; N(0, 1^{2})$$
$$\frac{\overline{X}_n - \mu}{\frac{\sigma'}{\sqrt{n}}} \;\sim\;T(n-1)$$
(t ๋ถํฌ๋ ๋งค์ฐ ํฐ n์ ๋ํ์ฌ SND์ ๋น์ทํฉ๋๋ค.)
์ด๋ ์์์ ์์๋ณธ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ์ด U๋ σ๋ฅผ ํฌํจํ์ง ์์ผ๋ฉฐ, ๋ํ ๋ฐ๋ผ์ σ์ ์์กด์ ์ด์ง ์์ ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ฆ ๋๋ค.
๋ฐ๋ผ์ t ๋ถํฌ๋ ๋ชจ๋ถ์ฐ์ ๋ชจ๋ฅผ ๋, ๋ชจํ๊ท ์ ์ถ์ ํ๊ธฐ ์ํด ์ฌ์ฉ์ด ๊ฐ๋ฅํฉ๋๋ค.
๋ชจํ๊ท ์ ์ถ์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ ์ดํ ์ ๋ขฐ๊ตฌ๊ฐ์ ๋ค๋ฃฐ ๋ ์ธ๊ธํ๋๋ก ํ๊ฒ ์ต๋๋ค.
$\sigma$'๊ณผ $\sigma$์ ๋ํ M.L.E์ธ $\sigma$^์ ๊ฐ๊ฐ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ผ๋ฉฐ,
$$\sigma '^{2} = \frac{\sum^{n}_{i=1}(X_i - \overline{X}_n)^{2} }{n-1}$$
$$\hat{\sigma }^{2} = \frac{\sum^{n}_{i=1}(X_i - \overline{X}_n)^{2} }{n}$$
๋ ์ฌ์ด์๋ ๋ค์ ๊ด๊ณ๊ฐ ์ฑ๋ฆฝํฉ๋๋ค.
$$σ'^{2} = (\frac{n}{n-1})\hat{\sigma^{2}}$$
T ๋ถํฌ์ SND
์์์ ์ดํด๋ณด์์ผ๋ ์ค์ํ๊ธฐ์ ์ ๋ฆฌํ๊ณ ๋์ด๊ฐ๊ฒ ์ต๋๋ค.
์ ๊ท๋ถํฌ๋ฅผ ๋ฐ๋ฅด๋ ํ๋ฅ ๋ณ์๋ฅผ ์ ๊ทํํ ๋,
$\sigma$(๋ชจ๋ถ์ฐ) ๋์ $\sigma$'์ ์ฌ์ฉํ์ฌ ์ ๊ทํํ๋ค๋ฉด U์ ๊ฐ์์ง๋ฉฐ,
๋ฐ๋ผ์ ์ ๊ทํ๋ ๋ถํฌ๋ SND์์ ์์ ๋๊ฐ n-1์ธ t ๋ถํฌ๋ก ๋ฐ๋๋๋ค.
$$Z = \frac{(\overline{X}_n-\mu)}{\frac{\sigma}{\sqrt{n}}} \; \sim \; N(0, 1^{2})$$
$$\frac{\overline{X}_n - \mu}{\frac{\sigma'}{\sqrt{n}}} \;\sim\;T(n-1)$$
๋ํ T๋ถํฌํ๋ฅผ ๋ณด๋ฉด ์ ์ ์๋ฏ์ด ๋ง์ฝ n์ด ์ปค์ง๋ค๋ฉด, σ'๋ σ์ ๊ฐ๊น์์ง๋๋ค.
๋ฐ๋ผ์ Z์์ σ๋ฅผ σ'๋ก ๊ต์ฒดํ๋ ๊ฒ์ Z์ ๋ถํฌ์ ํฐ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น์ง ์์ต๋๋ค.
์ด๋ฌํ ์ด์ ๋ก ์์ ๋๊ฐ n-1์ธ t ๋ถํฌ๋ n์ด ์ปค์ง์๋ก SND์ ๊ทผ์ ํฉ๋๋ค.
$\sigma$'์ด ๋จผ๊ฐ์ฉ?
์ดํ ๋ถํธ์ถ์ ๋ ๋ถ๋ถ์์ ๋ค์ ์ธ๊ธํ๊ฒ ์ผ๋, ์ดํด๋ฅผ ๋๊ธฐ ์ํด ์ธ๊ธํ๊ฒ ์ต๋๋ค.
์์์ ์ ์๋ $\sigma$'์ ํ๋ณธ๋ถ์ฐ์ด๋ฉฐ, ์ค์ ๋ถ์ฐ์ ๋ํ ๋ถํธ์ถ์ ๋์ ๋๋ค.
์ด์ ์ ํ๊ท ๊ณผ ๋ถ์ฐ์ ๋ ๋ค ๋ชจ๋ฅผ ๋, ๋ชจ๋ถ์ฐ $\sigma$์ ๋ํ M.L.E ๋ $\sigma$^์ผ๋ก ํ๊ธฐํ๋ฉฐ, ์ด๋ ์ผ๋ฐ์ ์ธ ๋ถ์ฐ์ ์ ์์ ๋ฐ๋ฅธ 'ํธ์ฐจ์ ๊ณฑ์ ํฉ์ ํ๊ท '๊ณผ ๋์ผํ๋ฉฐ, ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์์ต๋๋ค.
$$\hat{\sigma}^{2} = \frac{\sum^{n}_{i=1}(X_i - \overline{X}_n)^{2}}{n} $$
๊ทธ๋ฌ๋ ์์์ ์ ์๋ ํ๋ณธ๋ถ์ฐ์ ๋ถํธ์ถ์ ๋์ผ๋ก ๋ง๋ค๊ธฐ ์ํด์ ํ๋ณธ๋ถ์ฐ์ ๊ตฌํ ๋ n ๋์ n-1๋ก ๋๋๋๋ค.
์ถ์ ๋์ ๊ธฐ๋๊ฐ์ด ๋ชจ์์ ๊ฐ์์ง ๋, ํด๋น ์ถ์ ๋์ ๋ถํธ์ถ์ ๋์ด๋ผ ๋ถ๋ฆ ๋๋ค.
Reference
https://m.blog.naver.com/mykepzzang/220853827288
https://1992jhlee.tistory.com/19
https://hsm-edu.tistory.com/13
https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B6%88%ED%8E%B8_%EC%B6%94%EC%A0%95%EB%9F%89
https://kongdols-room.tistory.com/152
https://soooprmx.com/%EB%AA%A8%ED%8F%89%EA%B7%A0%EC%9D%98-%EC%B6%94%EC%A0%95/